Digitalisering is bedoeld om processen efficiënter te maken, met als voornaamste doel de zorg toegankelijk te houden en tegelijkertijd de kosten te beheersen. Maar in de praktijk worstelen veel zorgorganisaties met het integreren van de verschillende IT-oplossingen en applicaties die tegenwoordig beschikbaar zijn. Interoperabiliteit en standaardisatie van systemen zijn daarbij de belangrijkste uitdagingen.
Gefragmenteerde systemen
In veel zorginstellingen is door de -jaren heen een lappendeken aan IT–systemen ontstaan. Soms komt dit door versnipperde inkoop, waarbij afdelingen zelfstandig softwarepakketten -hebben aangeschaft, soms door fusies of -samenwerkingsverbanden met -andere zorgaanbieders. Het gevolg is een -verzameling losse (legacy) systemen die onderling niet of nauwelijks communiceren. Zo verloopt de gegevens-uitwisseling tussen bijvoorbeeld een elektronisch patiëntendossier (EPD), laboratorium-systemen en patiënt-portalen niet altijd gestandaardiseerd. Het is duidelijk dat dit de efficiëntie in de weg zit. Bijkomend nadeel is dat de patiënt vaak verschillende kanalen moet gebruiken om zijn gegevens te kunnen inzien.
Interoperabiliteit draait om de mogelijkheid van verschillende systemen en organisaties om naadloos data uit te wisselen en elkaar te begrijpen. In de zorg kan het bijvoorbeeld gaan om het delen van patiënt-gegevens tussen de huisarts, het ziekenhuis en de apotheek, of het versturen van meetresultaten van thuisapparatuur naar een medisch specialist. Om interoperabiliteit te realiseren, is het zaak dat de nodige standaarden worden ontwikkeld.
In de zorg spelen bijvoorbeeld HL7 (Health Level Seven) en FHIR (Fast Healthcare Interoperability Resources) een belangrijke rol in het uitwisselen van medische data. Organisaties als Nictiz en VZVZ zetten zich in deze standaarden verder te ontwikkelen en promoten implementatie.
Security is essentieel
Maar standaardisatie gaat verder dan alleen technische specificaties: er is ook nog zoiets als semantische interoperabiliteit (afspraken over termen en -betekenis). En niet te vergeten zaken als governance, compliance en privacy. Een complexe puzzel, zeker wanneer meerdere partijen en leveranciers erbij betrokken zijn.
Naarmate systemen onderling meer verbonden worden en patiëntgegevens intensiever worden gedeeld, neemt de complexiteit van security in de zorg toe. Een succesvolle cyber-aanval kan de zorgcontinuïteit direct in gevaar brengen, met alle risico’s van dien. Bovendien zijn de reputatieschade en de -financiële gevolgen – denk aan boetes of aan-sprakelijkheidsclaims – aanzienlijk. Integraal securitybeleid begint daarom met inzicht: welke data wordt waar opgeslagen, wie heeft toegang en via welke routes loopt de informatie? Dit vraagt om een grondige risicoanalyse, waarbij onder meer moet worden vastgesteld hoe het gesteld is met de interne IT-architectuur, de externe koppelingen en de authenticatiemethoden voor medewerkers en patiënten. Legacy-systemen beschikken vaak niet over de nieuwste beveiligingsmechanismen. Een mix van on-premises en cloudtoepassingen zorgt ook voor extra complexiteit.
Beveiliging in lagen
De oplossing moet vooral gezocht -worden in een gelaagde beveiligingsaanpak -(‘defence in depth’). Het gaat hierbij om onder meer fire-walls, Intrusion -Detection & Prevention, moderne anti-virusoplossingen, segmentatie van netwerken en encryptie. Dat laatste is -belangrijk voor zowel data in transit als data at rest. Identity & Access Management (IAM) is een ander aspect dat aandacht nodig heeft. Multi-factor -authenticatie, granular access control en regelmatige audits om te controleren of de juiste mensen de juiste toegangsrechten hebben. In een ziekenhuis of andere zorginstelling met duizenden medewerkers en een woud aan systemen, leidt een gebrek aan IAM-richtlijnen al snel tot -ongeoorloofde toegang of misbruik.
Daarnaast is menselijk gedrag een belangrijke factor in cyber-security. Phishingaanvallen en -social -engineering zijn juist in de zorg-sector populair, omdat mede-werkers meestal niet zijn opgeleid om continu op hun hoede te zijn voor -digitale dreigingen. Op-leidingen, workshops en regel-matige security–awarenesscampagnes -kunnen veel ellende voorkomen. -Tegelijkertijd helpt het om technische maat-regelen te nemen, zoals een streng spamfilter en sandboxing van verdachte bijlagen.
Monitoring en incidentrespons is een andere belangrijke pijler. Je kunt als IT-dienstverlener tegenwoordig vrij gemakkelijk Security Operations Center (SOC)-diensten aan-bieden, waarbij je systemen 24/7 kunt -laten monitoren op verdachte activiteiten. Snelheid is daarbij cruciaal: hoe eerder een mogelijke inbraak of ransomware-aanval wordt gedetecteerd, hoe kleiner de kans dat deze schade kan toebrengen. Voorkomen is natuurlijk nog beter, dus een proactieve aanpak met Threat Intelligence kan uitkomst brengen. -Nieuwe aanvalstechnieken kun je hiermee al voorspellen voordat ze de kans krijgen.
Veiligheid als voorwaarde voor inter-operabiliteit
Interoperabiliteit en gestandaardiseerde data-uitwisseling staat of valt met het vertrouwen dat zorgmedewerkers en patiënten hebben in de systemen. Wanneer de beveiliging niet op orde is, leidt dit tot meer terughoudendheid bij het delen van data. Ook krijgen nieuwe toepassingen – zoals telehealth en e–consults – hiermee minder kans. Het omgekeerde is natuurlijk ook waar. Goed beveiligde koppelingen en transparante afspraken over beheer en verantwoordelijkheid versnellen de adoptie van digitale zorgtoepassingen.
Voor IT-dienstverleners in de zorgmarkt betekent dit dat security geen losstaand product is, maar een integraal onderdeel van elke oplossing. Of het nu gaat om het inrichten van een nieuw EPD, het ontwikkelen van apps voor patiënten of het opzetten van cloudinfrastructuur: zonder een solide beveiligingsfundament kun je niet rekenen op het juiste draagvlak.
Beveiliging is dus niet alleen een randvoorwaarde, maar zelfs een kans om meerwaarde te bieden. Door samen met de zorgorganisatie een strategische visie op security en privacy te ontwikkelen, creëer je als IT-partner een duurzame vertrouwensbasis. In een wereld waar de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van data letterlijk van levensbelang kunnen zijn, is een zorgvuldige aanpak van IT-security niet bepaald -optioneel – het is de kurk waarop de moderne zorg drijft.